Druga edycja Łomiankowskiego Mechanizmu Partycypacyjnego nie zakończyła się sukcesem – było mniej (o ponad 125) projektów, o 1/3 spadła liczba głosujących. Dlaczego?

Budżet partycypacyjny (obywatelski) – czyli proces, w którym mieszkańcy w sposób bezpośredni decydują o tym, w jaki sposób wydać część lokalnego budżetu – ma już w Polsce 10-letnią tradycję. W Łomiankach poprzednie ekipy nie zgadzały się na taką formę choćby symbolicznego współdecydowania o wydatkach. Pierwszy raz budżet obywatelski, nazwany Łomiankowskim Mechanizmem Partycypacyjnym (ŁMP) władze samorządowe zaproponowały w 2019 r. (dotyczył budżetu 2020 r.). Do dyspozycji mieszkańców przeznaczono wówczas 325 tys. zł. Po rocznej przerwie (z powodu COVID 19) w tym roku odbyła się druga edycja (wytypowane i wybrane przez mieszkańców zadania mają być realizowane w r. 2022).

Generalnie (jak to mawia lub mawiała młodzież) szacun dla władz miasta za podjęcie i realizację tej inicjatywy. Ale są też pewne „ale”.

Będzie tężnia solankowa, drzewa, defibrylatory, motyle, pomnik lotników.

Tym razem mieszkańcy zdecydowali o wydaniu 1 mln. zł. W wyniku głosowania na 45 zgłoszonych projektów wybrano 10 przedsięwzięć. Udział w głosowaniu wzięły 1184 pełnoletnie osoby. Najwięcej głosów (516) otrzymał projekt zainstalowania przy ul. Warszawskiej 30 budek lęgowych dla różnych gatunków ptaków (koszt przedsięwzięcia – 500 zł). Drugie miejsce (475 głosów) zajęła propozycja organizacji zajęć i warsztatów dla dzieci i seniorów w Sadowej (koszt 9500 zł), a trzecie – projekt ustawienia dodatkowych 10 ławek i stołu do planszówek na placu zabaw przy ul. Fabrycznej (koszt 13 500 zł). W głosowaniu przeszły też m.in. projekty:

• Budowa jodowej tężni solankowej w Dąbrowie Leśnej (koszt 235 000 zł), – nasadzenia roślinności zimozielonej (drzewa i krzewy) w Dziekanowie Leśnym i Sadowej (260 000 zł), – zakup i montaż w różnych miejscach Łomianek ośmiu automatycznych defibrylatorów zewnętrznych (70 000 zł),
• Stworzenie enklaw motyli – nasadzenia odpowiednich roślin, budowa domków dla motyli (30 000 zł),
• Budowa (przy Szkole Podstawowej w Dziekanowie Leśnym) pomnika załogi amerykańskiego samolotu B-17G zestrzelonego przez Niemców w 1944 r. (105 000 zł),
• 500 nowych drzew w różnych częściach Łomianek – z powodu braku środków projekt przyjęty częściowo: z planowanego budżetu 600 000 zł zostało 246 500 zł).

 Brak parku artystów, poidełka dla ludzi i zwierząt, skweru miejskiego koło Lidla.

Zbyt mało głosów dostały m.in. projekty: rewitalizacji świetlicy osiedlowej w Dąbrowie Leśnej (90 000 zł), zorganizowania punktu wymiany rzeczy używanych (100 000 zł), ścieżki sensorycznej w Burakowie (33 000 zł), warsztatów zero waste (10 000 zł), realizacji Parku Artystów przy ul. Zachodniej (224 150 zł), budowy poidełka dla ludzi i zwierząt przy ul. Wiślanej (48 000 zł), przebudowy studzienek deszczowych na Osiedlu Trylogia (800 000 zł) i monitoringu na tym osiedlu (125 400 zł), budowa skweru miejskiego przy Lidlu (313 500 zł).

Mniej projektów, spadek udziału mieszkańców.

W stosunku do r. 2019 do tegorocznego ŁMP zgłoszono znacznie mniej projektów. W 2019 można było głosować na 153 propozycje mieszkańców, natomiast w 2021 – tylko na 25. Powodem były zapewne: kiepska „polityka informacyjna” (o czym niżej) oraz wprowadzenie do regulaminu obowiązku uzyskania przez projektodawcę dla swojego pomysłu pisemnego poparcia 20 osób (tyle samo co np. w Warszawie). To dużo. Przepisy dotyczące funduszy obywatelskich mówią, że liczba podpisów popierających projekt nie może być większa niż 0,1% mieszkańców danego terenu. Gmina Łomianki liczy ok. 28 tys. mieszkańców, a zatem zdecydowano się na prawie maksymalną barierę. To z pewnością znacznie ograniczyło liczbę zgłoszonych projektów. Warto chyba pomyśleć o zmniejszeniu tego limitu. W 2020 r. o prawie 1/3 spadła (w stosunku do 2019 r.) liczba osób głosujących na projekty ŁMP. Swój głos oddały zaledwie 1184 osoby, co daje frekwencję ok. 5,5%. Średnia frekwencja funduszy obywatelskich w małych polskich miastach wynosi ok. 10%, ale są miejscowości z frekwencją w granicach 20%. Dlaczego u nas tak mało?

Brak zasilania.

Główną przyczyną wydaje się być słaba informacja oraz zbyt „urzędnicze” podejście do sprawy.
Przed drugą edycją ŁMP trudno znaleźć kompleksowe podsumowanie edycji pierwszej. Nie ma wyjaśnienia, dlaczego do realizacji przyjęto wówczas projekty z poparciem 2 czy 4 osób, nie wiadomo, które projekty zostały zrealizowane, a które nie (i dlaczego), jakie są efekty realizacji poszczególnych zadań. Czy udało się zainstalować 500 budek lęgowych dla jerzyków oraz jak się czują ich lokatorzy, ile odbyło się spektakli kin plenerowych na leżakach, jak działa kurtyna wodna na Zachodniej itp. Nie przedstawiono analizy i wniosków pierwszej edycji, powodów zmian w regulaminie (np. likwidacja funduszy dedykowanych poszczególnym osiedlom i sołectwom, wprowadzenia obowiązku uzyskania dla projektu poparcia 20 osób). Wszystko odbywa się w zaciszu gabinetów. Wydział Promocji Urzędu Miasta nie potrafi zainteresować mieszkańców budżetem obywatelskim. W biuletynie „Łomianki” i mediach społecznościowych publikowane są suche informacje o zasadach ŁMP, ogłoszenia o terminach, jakieś zdawkowe wzmianki, ale nie ma tam prezentacji projektów, ocen, dyskusji. W ten urzędniczy sposób, bez emocji i inwencji, bez szczerej rozmowy i pełnej informacji nie zbuduje się zainteresowania i szerszej partycypacji mieszkańców w mechanizmie partycypacji. W miastach, w których budżety obywatelskie cieszą się dużym zainteresowaniem i mają dużą frekwencję, powołuje się często zespoły, zajmujące się wypracowaniem najbardziej optymalnych, dostosowanych do lokalnej specyfiki, zasad podziału środków dla poszczególnych regionów i wyboru projektów do realizacji. Zespoły takie składają się z przedstawicieli władz lokalnych, przedstawicieli radnych, mieszkańców i organizacji pozarządowych. Może w Łomiankach też by się to sprawdziło, a idea partycypacji miałaby szerszy rezonans wśród mieszkańców? Bo przecież o to chodzi.

Juliusz Wasilewski