Jest w Łomiankach na ulicy Szpitalnej dom, dom jakich wiele, ani to perła architektury, ani też jakieś brzydactwo, ot dom po prostu. Tylko na bramie, prócz numeru posesji, wisi jeszcze jedna tabliczka, a na niej fantazyjnie powyginane litery składają się w napis PLASTUSIOWO. A skąd taka dziwna nazwa? Ano stąd, że przez długie lata właścicielką posesji była Maria Kownacka – autorka „Plastusiowego pamiętnika” i ponad 50 innych książek dla dzieci.

Zacznijmy jednak od początku. Zanim bowiem powstało Plastusiowo, musiał być Plastuś, a ten został ulepiony – przepraszam, napisany – przez Marię Kownacką już w 1931 r. Gdy mieszkająca na stałe w Warszawie Maria Kownacka kupowała w marcu 1939 r. parcelę przy ul. Szpitalnej w Łomiankach z przeznaczeniem na letnisko, Plastuś miał już 8 lat. Rok 1939, podobnie jak i lata następne, nie był najlepszym czasem na rozpoczynanie budowy. Przez pierwsze lata wojny Maria Kownacka przebywała poza Warszawą, by powrócić do niej tuż przed wybuchem powstania. W powstaniu warszawskim pisarka redagowała unikatowe chyba w skali światowej wydawnictwo – powstańczą gazetkę dla dzieci – Dziennik Dziecięcy. Pierwsze lata po wyzwoleniu, z różnych powodów, nie sprzyjały prywatnemu budownictwu. Działka przy Szpitalnej stała pusta, a Plastusiowi przybywało lat. Maria Kownacka była jednak osobą konsekwentną i choć z opóźnieniem niemal dwudziestoletnim, plan swój zrealizowała. W roku 1958 na działce przy Szpitalnej stanął mały biały domek, przed domkiem zasiadł 27-letni Plastuś, na ogrodzeniu zaś zawisła tabliczka – Plastusiowo.
Działka w Łomiankach stała się dla mieszkającej na co dzień na Żoliborzu pisarki ulubionym miejscem spędzania letnich miesięcy. To tu, pod czujnym okiem Plastusia, oddawała się swym rozlicznym hobby. Tkała gobeliny i makaty, wyplatała misterną biżuterię z miedzianego drutu, czy też przygotowywała stosy przetworów i litry domowych win…
Tu również, jak i w pobliskiej Puszczy Kampinoskiej, z zapałem obserwowała ptaki. A była nielichym znawcą ptasich obyczajów. Podobno Jej długoletnia znajomość z prof. Janem Sokołowskim (nazywanym Pierwszym Ornitologiem II RP) zaczęła się od tego, że pisarka listownie zwróciła uwagę wybitnemu ptakoznawcy na błąd, który popełnił opisując zachowanie któregoś z przedstawicieli ptasiego drobiazgu. Profesor, sława międzynarodowa, list od nieznanej mu amatorki przeczytał i … przyznał rację Kownackiej. W ten sposób rozpoczęła się między nimi korespondencja, która wkrótce przerodziła się w osobistą znajomość.
Plastusiowo było też miejscem wytężonej pracy nad kolejnymi książkami – tu powstały choćby „Przygody Węża Eskulapa”, czy też „Za Żywopłotem”.
Mijał rok za rokiem, a Plastusiowa czas jakby się nie imał – tylko coraz wyższe były drzewa wokół domku i coraz to nowe pokolenia ptaków opuszczały porozwieszane wokół budki lęgowe. Raz tylko niemiły zgrzyt zakłócił spokój letniska Pani Marii. W 1976 roku ktoś bezmyślnie podpalił dom, który spłonął niemal do szczętu. W swoim Dzienniku pisarka zanotowała: „Dzisiejszej nocy (z 10 na 11 III) dom w Plastusiowie przez podpalaczy spalony wraz z meblami, dachem, podłogą etc. Ileż obserwacji dokonałam na terenie Plastusiowa, ile książek napisałam (…)”. Ale złe chwile na krótko tylko zagościły na Szpitalnej. Już w następnym roku Plastusiowo odbudowano. I znów prowadziła Maria Kownacka obserwację ptaków i coraz to nowe powstawały książki. Aż do roku 1982, kiedy to 88-letnia pisarka zmarła w Warszawie. Została pochowana na Powązkach, a na jej mogile ustawiono figurkę Plastusia.
Wiele się od czasów pani Marii w Plastusiowie pozmieniało: nowi właściciele posesji przebudowali i znacznie powiększyli dom, zniknęła część drzew, przepadł też gdzieś Plastuś strzegący działki. Dziś tylko tabliczka na płocie przypomina dawne czasy.

PS. Plastuś ma się mimo to całkiem dobrze – wciąż ukazują się kolejne wydania jego przygód, a on sam w 2006 r. kończy 75 lat. Piękny wiek, zwłaszcza gdy się jest z plasteliny. Dziękuję pani Ewie Grudzie z Izby Pamięci Marii Kownackiej w Warszawie na ul. Słowackiego 5/13 za udostępnienie materiałów.

Michał Mamaj

„